Od 6 czerwca do 28 sierpnia w Pałacu Kultury Zagłębia w Dąbrowie Górniczej można podziwiać tradycyjną słowacką ceramikę produkowaną w Modrze.
W końcu udało mi się dotrzeć do Dąbrowy Górniczej, gdzie od 6 czerwca do 28 sierpnia w Pałacu Kultury Zagłębia (plac Wolności 1) można podziwiać słowacką ludową majolikę prosto z Modry (o Modrze pisałam tutaj pod nr. 1).
Wystawa
Na stronie Pałacu Kultury Zagłębia można przeczytać poniższy opis dotyczący wystawy i ceramiki:
Prezentowana ceramika pochodzi z miasta Modra, gdzie znajduje się niepozorna fabryka ze 135-letnią historią. Właśnie tam, już na przełomie XVI i XVII w., produkcja garncarska była bardzo rozwinięta i zaczęła nabierać cech, które dziś są charakterystyczne i unikalne dla wyrobów z tamtego rejonu. Typowe ornamenty pochodzą z natury, więc ceramikę zdobią m.in. róże, goździki, pąki kwiatów, liście i ptaki. Barwy także mają swoje znaczenie, a do wykonania malunków wykorzystuje się głównie kolory: żółty, niebieski, brązowy, czerwony i zielony.[1]
Sama wystawa trochę rozczarowuje, są to bowiem 4 szklane witryny reprezentujące tradycyjnie stosowaną kolorystykę. Na każdej witrynie znajduje się mała karteczka, jednak informacji odnoszących się do samej modrzańskiej majoliki jest niewiele, można za to dowiedzieć się, jaki jest ogólny sposób produkcji ceramiki. Według mnie brakuje informacji na temat znaczenia ceramiki dla słowackiej kultury czy pochodzenia stosowanych kolorystyk. Zapewne niejeden Polak będzie się zastanawiał, dlaczego majolika zdobiona była np. winogronami.
Wstęp na wystawę jest darmowy.
Natomiast Słownik Współczesnego Języka Słowackiego (sł. Slovník súčasného slovenského jazyk) pod hasłem majolika przedstawia bardziej ogólną definicję: ozdobna, ręcznie tworzona glazurowana ceramika, na której przed wypaleniem maluje się jednokolorowy lub wielokolorowy motyw, też produkty z tej ceramiki; synonim - fajans (według włoskiej nazwy „Maiolica<” oznaczającej hiszpańską wyspę Majorka). [3]
Ceramika z Modry dla Słowaków jest tym samym, czym dla Polaków są produkty z Bolesławca - jest to przede wszystkim ikona i ponadczasowa klasyka oraz synonim ceramiki narodowej.
Wszystkie produkty z Modry są wykonane i malowane ręcznie. Każdy element jest unikalnym dziełem podpisanym przez mistrza ceramiki, który go stworzył. Nie ma dwóch identycznych sztuk, nawet zamawiając kilka przedmiotów z tym samym wzorem, każdy z nich będzie się minimalnie różnić od siebie. Majolika ma certyfikat zdrowia (nie stosuje się toksycznego szkliwa z dodatkiem ołowiu) i jest zastrzeżonym znakiem towarowym.
Ceramika z Modry znajduje się na Reprezentatywnej Liście Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego Słowacji.
Modra to 9-tysięczne miasto znajdujące się 29 km od Bratysławy, mimo swojej niewielkiej powierzchni jest to jedno z najbardziej znanych miast na Słowacji. Lokalizacja Modry na południowym podnóżu Małych Karpat z góry określiła charakter miasta i sposób utrzymywania się jej mieszkańców. Miasto od zawsze kojarzone było z uprawą i produkcją win oraz z produkcją ceramiki. Dodatkowej sławy miastu przysporzyło wiele sławnych i ważnych dla Słowacji i słowackiej kultury osobistości, które były i/lub są z nim związane.
Pochodzenie nazwy miasta Modra, wbrew pozorom nie jest związane z kolorem niebieskim (sł. modrá), ale z niemieckim słowem modor, które oznacza bagno.[4] To właśnie okoliczne mokradła zmieniły muł w glinę i zagwarantowały Modrze surowiec nadający się do produkcji wyrobów ceramicznych.
Historyczne korzenie ceramiki w Modrze sięgają XIV wieku, jednak brak szczegółowych informacji o ceramice pochodzącej z tego okresu. Pierwszy cech ceramiczny został założony w Modrze w 1636 roku. W wieku XVIII na teren miasta przywędrowali Habanowie:
Pożyteczna rada
Wystawa w Pałacu Kultury Zagłębia jest do obejrzenia do 28 sierpnia. Majolika jest wystawiona w czterech szklanych witrynach (po jednej dla każdej tradycyjnej kolorystyki) w sali Agora, która znajduje się na pierwszym piętrze. Sala ta jest zamykana, więc jeśli chcecie zobaczyć słowacką ceramikę, to trzeba to zgłosić na recepcji, wtedy dopiero zostaniecie wpuszczeni do pomieszczenia.Wstęp na wystawę jest darmowy.
W związku z małą ilością informacji, jakie wystawa dostarcza oglądający postanowiłam napisać Wam co nieco o Modrze i ceramice pochodzącej z tego miasta.
Wyjątkowa majolika
Gdybyście zastanawiali się, czym jest w ogóle ta majolika, to cytując za Słownikiem Języka Polskiego PWN majolika to jest: fajans
powleczony po wypaleniu, białą cynową polewą, malowany i powtórnie
wypalany; też: wyrób z tego fajansu.[2]
Natomiast Słownik Współczesnego Języka Słowackiego (sł. Slovník súčasného slovenského jazyk) pod hasłem majolika przedstawia bardziej ogólną definicję: ozdobna, ręcznie tworzona glazurowana ceramika, na której przed wypaleniem maluje się jednokolorowy lub wielokolorowy motyw, też produkty z tej ceramiki; synonim - fajans (według włoskiej nazwy „Maiolica<” oznaczającej hiszpańską wyspę Majorka). [3]
Ceramika z Modry dla Słowaków jest tym samym, czym dla Polaków są produkty z Bolesławca - jest to przede wszystkim ikona i ponadczasowa klasyka oraz synonim ceramiki narodowej.
Wszystkie produkty z Modry są wykonane i malowane ręcznie. Każdy element jest unikalnym dziełem podpisanym przez mistrza ceramiki, który go stworzył. Nie ma dwóch identycznych sztuk, nawet zamawiając kilka przedmiotów z tym samym wzorem, każdy z nich będzie się minimalnie różnić od siebie. Majolika ma certyfikat zdrowia (nie stosuje się toksycznego szkliwa z dodatkiem ołowiu) i jest zastrzeżonym znakiem towarowym.
Ceramika z Modry znajduje się na Reprezentatywnej Liście Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego Słowacji.
Tradycje ceramiczne Modry
Modra to 9-tysięczne miasto znajdujące się 29 km od Bratysławy, mimo swojej niewielkiej powierzchni jest to jedno z najbardziej znanych miast na Słowacji. Lokalizacja Modry na południowym podnóżu Małych Karpat z góry określiła charakter miasta i sposób utrzymywania się jej mieszkańców. Miasto od zawsze kojarzone było z uprawą i produkcją win oraz z produkcją ceramiki. Dodatkowej sławy miastu przysporzyło wiele sławnych i ważnych dla Słowacji i słowackiej kultury osobistości, które były i/lub są z nim związane.
Pochodzenie nazwy miasta Modra, wbrew pozorom nie jest związane z kolorem niebieskim (sł. modrá), ale z niemieckim słowem modor, które oznacza bagno.[4] To właśnie okoliczne mokradła zmieniły muł w glinę i zagwarantowały Modrze surowiec nadający się do produkcji wyrobów ceramicznych.
Historyczne korzenie ceramiki w Modrze sięgają XIV wieku, jednak brak szczegółowych informacji o ceramice pochodzącej z tego okresu. Pierwszy cech ceramiczny został założony w Modrze w 1636 roku. W wieku XVIII na teren miasta przywędrowali Habanowie:
Społeczność habańska, ukształtowana w Szwajcarii na początku 16 wieku, należała do radykalnego odłamu reformacji. Życie w zamkniętych, samowystarczalnych wioskach przebiegało według ściśle ustalonych reguł. Małżeństwo, wychowanie dzieci, ale również np. ilość oraz skład spożywanych posiłków wyznaczały odgórnie ustalane normy. Rzemieślnicy habańscy słynęli z wytwarzania wysokiej klasy ceramiki, którą następnie pokrywano glazurą i ozdabiano renesansowym zdobnictwem.Nowi mieszkańcy Modry przynieśli ze sobą wiedzę o produkcji fajansu, stworzyło to warunki do rozwoju bardziej zaawansowanej ceramiki.
Radykalne poglądy ugrupowania doprowadziły do wypędzeń z rodzimych wiosek i przemieszczania się w kierunku dzisiejszych Moraw i Słowacji. Habani nie osiedlili się w tych rejonach na stałe, jednak większość ich produkcji przejęli miejscowi rzemieślnicy, dlatego elementy wzornictwa naśladowane są w znacznym stopniu do dzisiaj. [5]
Słowacka ludowa majolika [6]
Historia słowackiej ludowej majoliki zaczęła się w roku 1883, kiedy to w Modrze została założona Ceramiczno-przemysłowa szkoła, którą prowadził Jozef Mirko, i która jest uważana za bezpośredniego poprzednika stowarzyszenia Slovenská ľudová majolika. Dekoracje produktów wykonanych w tym okresie były pod silnym wpływem ornamentów powszechnie używanych przez pozostałe zakłady ceramiczne.
W 1911 roku warsztat ceramiczny zaczął działać jako spółka akcyjna Dielňa na hlinený riad, ľudový priemysel, úč. spol (pol. Warsztat naczyń glinianych, przemysł ludowy, spół. akcyjna) a akcjonariuszami był m.in. Samuel Zoch i architekt Dušan Jurkovič. W zakładzie produkcyjnym pracowali przedstawiciele najważniejszych rodzin zajmujących się ceramiką, a także nowi ceramicy, tacy jak Heřman Landsfeld i Ján Ludvig, którzy opracowali nową księgę wzorów. Księga wzorów zawierała ornamenty wielu zachodniosłowackich warsztatów ceramicznych.
W 1922 roku warsztat naczyń glinianych przyjął nową nazwę Slovenská keramika (pol. Słowacka ceramika). Pod tą nazwą zyskał popularność w całej Europie oraz na światowych wystawach m.in. w Filadelfii czy w Paryżu. W tym okresie w Modrze oprócz ceramiki użytkowej zaczęły powstawać także dekoracyjne figurki.
Nowa etap istnienia i produkcji rozpoczęła się po 1952 roku, kiedy warsztat produkcyjny wszedł w skład związku spółdzielni i przyjął nazwę Slovenská ľudová majolika (pol. Słowacka Ludowa Majolika). Pracownicy zakładów z łezką w oku wspominają wielkie zainteresowanie majoliką wśród tysięcy ludzi, którzy potrafili przed przyzakładowym sklepem stać w kolejkach już od 4 rano. [4]
Spółdzielnia produkcyjna, pierwotny nośnik modrzańskiej tradycji ceramicznej, nie wytrzymał zmian społecznych i otoczenia rynkowego i od stycznia 2016 roku w zakładach w Modrze przez ponad dwa lata nie produkowano.
Obecnie spółdzielnia stopniowo przywraca produkcję. Po dwóch latach i bardzo mroźnej zimie, której nie przetrwała część wyposażenia, pod koniec 2017 roku do Słowackiej Ludowej Majoliki wróciło życie. Było to poprzedzone m.in. istotnymi zmianami we własności i zarządzaniu spółką, uzyskaniem stabilizacji finansowej, ratowaniem marki i starych wzorców. Dzięki tym zabiegom do pracy mogli wrócić pracownicy, dla których ceramika jest całym życiem. To oni przez dwa lata postoju chodzili do warsztatu starać się o glinę, która odpoczywała w ciemności i czekała na nowe życie w postaci ceramicznego produktu.
Tradycyjne ornamenty
Tak jak modrzańskie wino ma swój niepowtarzalny smak i zapach, tak ceramika z tego miasta ma swoją bogatą tradycję oraz unikalny kształt i kolor. Tradycyjna Słowacka Ludowa Majolika z Modry występuje w czterech wersjach kolorystycznych:
✔ kolorowa - czerwona, żółta, niebieska, brązowa i fioletowa
✔ niebieska - tylko kolor niebieski
✔ zielona - zielony podkreślony brązowym konturem
✔ habańska - barwy dekoru kolorowego poza kolorem czerwonym, który Habanowie uważali za kolor śmierci i dlatego go nie używali.
W modrzańskiej majolice wykorzystywane były tylko roślinne ornamenty, co było uwarunkowane poglądami Habanów (ze względu na swoje poglądy nie śmieli na ceramice przedstawiać człowieka) i uwarunkowaniami politycznymi (w pewnym okresie istniał zakaz wykorzystywania motywów zwierząt, ludzi i motywów żartobliwych). Stąd też na majolice z Modry pojawiają się głównie kwiaty niekiedy uzupełniane wzorami geometrycznymi. Wzory zwierzęce (np. ptaki) pojawiają się stosunkowo rzadko.
Ceramika zawsze była blisko związana z produkcją, przechowywaniem i konsumpcją wina. W związku z tym, że okolice miasta oferują idealne warunki dla rozwoju winiarstwa, jak i ceramiki, to właśnie ze względu na te uwarunkowania lokalne na modrzańskiej majolice często spotykane są także ornamenty winne - kiście czy liście winogron. Dostępne są także kafle dekorowane obrazkami przedstawiającymi cykl pracy w winnicy.
Ceramika z Modry jest dekorowana według księgi wzorów stworzonej przez Heřmana Landsfelda na początku XX wieku.
Tradycyjna ceramika w XXI wieku
Aktualnie w ofercie modrzańskiej majoliki oprócz tradycyjnych kolorystyk i wzorów określonych w księdze wzorów, pojawiły się także nowe kolekcje ceramiki Niebieskie piórko, Fioletowy kłos, Bordowy listek, które są inspirowane nestorem modrzańskiej majoliki Heřmanem Landsfeldem i jego księgami wzorów sięgającymi początków minionego wieku.
W wyniku współpracy stowarzyszenia Slovenská ľudová majolika z kreatywnym studiem Design friendly powstała kolekcja Skratky (pol. Skróty) przedstawiająca zaledwie fragmenty (skróty) tradycyjnych wzorów.
Nowe kolekcje z prostą ornamentyką, trafiają do
nowoczesnych ludzi lubiących „czyste wzory” i tym samym ceramika z Modry
doskonale odnalazła się w XXI wieku. Tak powstała majolika zachwyca nie
tylko nowoczesnym ujęciem tradycji, ale także tym, że doskonale wpasowała się w nowoczesnym świecie - przedmioty te można
używać w zmywarce i kuchence mikrofalowej.
Ponadto w ofercie Słowackiej Ludowej Majoliki oprócz talerzy czy dzbanków znajdują się także ceramiczne ozdoby świąteczne (bombki, pisanki), kolczyki czy magnesy na lodówkę.
Modra - miasto gliny
O tym, że Modra to nie tylko wino, ale także i bogate tradycje ceramiczne świadczyć może coroczne święto gliny (Slávnosť hliny - Keramická Modra), które odbywa się na przełomie sierpnia i września.
Historię modrzańskiej ceramiki można także prześledzić w Muzeum Ľudovíta Štúra, gdzie
gromadzone są zbiory zabytkowej majoliki, które dokumentują różne style i fazy
rozwoju ceramiki w Modrze.
W baszcie Czerwona, która jest częścią murów miejskich znajduje się Galéria Ignáca Bizmayera. Bizmayer pobierał nauki w modrzańskiej szkole ceramicznej, następnie został mistrzem ludowej majoliki, by od roku 1957 poświęcić się artystycznej ceramice. Jego twórczość to głównie figurki, które zaskakują swoim wiernym i szczegółowym przedstawieniem.
Mam nadzieję, że teraz bogatsi o garść wiedzy na temat modrzańskiej ludowej majoliki spojrzycie na wystawę z innego punktu widzenia i zamiast kilku talerzy dostrzeżecie w prezentowanych przedmiotach coś więcej.
Informacje o innych wystawach związanych ze Słowacja znajdziecie klikając w poniższy przycisk:
Jeśli spodobał Ci się mój wpis, to będzie mi miło, jeśli:
✦ zostawisz tu swój komentarz
✦ polajkujesz mój fanpage
✦ udostępnisz ten wpis swoim znajomym
Podczas pisania tego artykułu korzystałam z:
[1] Słowacka Ludowa Majolika. W: palac.art.pl. Artykuł dostępny online, dostęp 09.07.2019
[2] Majolika. W: Słownik języka polskiego PWN. Słownik dostępny online, dostęp 09.07.2019
[3] Majolika. W: Slovník súčasného slovenského jazyka. Słownik dostępny online, dostęp 09.07.2019, tłumaczenie własne
[4] Modranská keramika bojuje o záchranu. W: spravy.pravda.sk. Artykuł w j. słowackim dostępny online, dostęp 10.07.2019, tłumaczenie własne
[5] O Ceramice habańskiej w Avionie. W: zwrot.cz. Artykuł dostępny online, dostęp 09.07.2019
[6] Slovenská ľudová majolika, ľudovoumelecké výrobné družstvo. W: majolikamodra.sk. Artykuł w j.słowackim dostępny onine, dostęp 09.07.2019, tłumaczenie własne
Modranská keramika. W: Wikipedia. Artykuł w j.słowackim dostępny online, dostęp 11.07.2019, tłumaczenie własneModra. W: Wikipedia. Artykuł w j.słowackim dostępny online, dostęp 11.07.2019, tłumaczenie własne
Múzeum Ľudovíta Štúra. W: snm.sk. Artykuł w j.słowackim dostępny online, dostęp 10.07.2019, tłumaczenie własne
Habánska fajansa. W: Wikipedia. Artykuł w j.słowackim dostępny online, dostęp 11.07.2019, tłumaczenie własne
História. W: modra.sk. Artykuł w j.słowackim dostępny online, dostęp 10.07.2019, tłumaczenie własne
Fotografia w nagłowku www.palac.art.pl
Pozostałe fotografie (niepochodzące z portali społecznościowych) są mojego autorstwa.
Jak dla mnie świetny wpis. Pozdrawiam serdecznie.
OdpowiedzUsuńDziękuję bardzo za te miłe słowa :)
UsuńI ja pozdrawiam!
Jestem pod wrażeniem. Bardzo ciekawie napisane.
OdpowiedzUsuń