Zobaczyć niebo pełne gwiazd wraz z Drogą Mleczną w dzisiejszych czasach to nieraz zadanie niewykonalne. Jeśli chcecie być bliżej gwiazd, to mam dla Was 4 miejsca na Słowacji, gdzie gwiazdy będą niemal na wyciągnięcie ręki.
Gwiazdy od wieków miały dla ludzi ogromne znaczenie - jednym wyznaczały drogę, a innym zastępowały kalendarz. Dziś, kiedy mamy telefony, systemy GPS i inne technologiczne wynalazki znaczenie gwiazd wydaje się przeszłością. No może wyjątkiem jest to, że ciągle każdy chciałby dostać gwiazdkę z nieba. Problemem jest to, że tych gwiazd jest jakby coraz mniej. „Jakby”, bo to tylko z miejskiej perspektywy tak się wydaje.
Spotkaliście się z terminami zanieczyszczenie światłem czy smog świetlny?
Zanieczyszczenie światłem (przeszkadzające światło) to sztucznie dodane światło o działaniu niepożądanym, które rozprasza się w atmosferze. Sztuczne światło wytwarzane przez człowieka, które nie świeci tam, gdzie potrzebujemy (na drogę lub chodnik), ale na chmury, na gwiazdy, do lasu i do okien ludzi, którzy potrzebują odpocząć, wytwarza w atmosferze „smog świetlny”. Głównym źródłem zanieczyszczenia światłem jest oświetlenie obszarów handlowych, przemysłowych i sportowych a przede wszystkim nieodpowiednio skierowane oświetlenie publiczne miast i wsi, które w znaczący sposób przyczynia się do wzrostu jasności nieba nawet w odległości 100 km. A skutkiem jest nie tylko to, że straciliśmy widok nocnego nieba. Problem tego zanieczyszczenia sięga znacznie dalej…[1]
Żyjemy w miastach, w których każdy budynek, każde drzewko i każda reklama są podświetlone. Ładnie to wygląda wieczorem, z pewnością ułatwia poruszanie się po zmroku. Problemem jest to, że część tego oświetlenia jest zupełnie zbędna, a to oświetlenie, które jest naprawdę potrzebne, z reguły jest źle zaprojektowane, co ma to negatywny wpływ na nas samych i otaczający nas świat.
Paradoksem jest to, że w miastach, w których montowano lampy oświecające tylko ciągi komunikacyjne, ludzie zaczęli skarżyć się na to, że nie czują się bezpiecznie w swoim domu. Natomiast badania dowodzą, że nie ma związku między ciemnością na ulicy z liczbą przestępstw, ustalono, że bardziej odstraszająco na potencjalnych złodziei działa światło zapalone wewnątrz budynku (świadczące o tym, że ktoś jest w domu) niż oświetlenie tego budynku na zewnątrz. [2]
Skutki zanieczyszczenia światłem [za 1]:
- astronomia - zanieczyszczenie światłem sztucznie rozjaśnia nocne niebo i utrudnia, a czasem wręcz uniemożliwia, astronomom obserwowanie nieba;
- kultura i estetyka - sztuczne rozjaśnienie nieba zbędnym światłem zubaża krajobraz o ważną składową - ciemny, rozgwieżdżony nieboskłon;
- środowisko - brak ciemności w nocy zaburza naturalne cykle światła i ciemności wpływając niekorzystnie na florę i faunę (np. ptaki tracą orientację; owady są zdezorientowane, giną lgnąc do nieszczelnych lamp ulicznych; podświetlone drzewa w miastach później tracą liście, przez co nie mają wystarczającej ilości czasu do przygotowania się na mrozy, które im bardzo szkodzą);
- zdrowie - nadmiar sztucznego światła w nocy może prowadzić u człowieka do wielu poważnych dolegliwości i chorób (np. problemy ze snem, brak zdolności organizmu do pełnej regeneracji podczas snu);
- ekonomia - używanie sztucznego światła w niewłaściwy, nieefektywny sposób powoduje wymierne straty związane z marnowaniem wyprodukowanej energii elektrycznej;
- bezpieczeństwo - źle zaprojektowane oświetlenie uliczne pogarsza zdolność widzenia uczestnikom ruchu drogowego, zmniejszając poziom bezpieczeństwa.
Paradoksem jest to, że w miastach, w których montowano lampy oświecające tylko ciągi komunikacyjne, ludzie zaczęli skarżyć się na to, że nie czują się bezpiecznie w swoim domu. Natomiast badania dowodzą, że nie ma związku między ciemnością na ulicy z liczbą przestępstw, ustalono, że bardziej odstraszająco na potencjalnych złodziei działa światło zapalone wewnątrz budynku (świadczące o tym, że ktoś jest w domu) niż oświetlenie tego budynku na zewnątrz. [2]
Aby chronić przyrodę przed zanieczyszczeniem światłem do życia powoływane są obszary ochrony ciemnego nieba, w których modernizuje się uliczne oświetlenie oraz usuwa się zbędne źródła światła. Strefy te mogą się nazywać ostojami, rezerwatami, obszarami i parkami ciemnego nieba (lub gwiezdnego nieba). W Polsce mamy 5 takich stref: Sopotnia Wielka, Palowice, Izerski Park Ciemnego Nieba, Park Gwiezdnego Nieba Bieszczady i Ostoja Ciemnego Nieba (Izdebno i Chalin w gminie Sieraków, woj. wielkopolskie).
Jeśli zainteresował Was temat zanieczyszczenia światłem, jego konsekwencji oraz sposobów walki z nim, to zajrzyjcie koniecznie na polską stronę ciemneniebo.pl, gdzie znajdziecie wszystkie informacje.
A jak to wygląda na Słowacji?
Zanieczyszczenie światłem dotyka także Słowacji, oczywiście najbardziej cierpią przez to miasta, najgorzej jest w Bratysławie, Koszycach i w Nitrze (które na mapie zaznaczone są na kolor ciemnopomarańczowy). Kolorem pomarańczowym zaznaczone są typowe miejskie i przedmiejskie obszary, w których większość gwiazd nie jest widoczna.
Kolor żółty to przejście pomiędzy przedmieściami a wsiami, miejscami widać Mleczną Drogą, ale bez szczegółów. Na zielono zaznaczone są tereny, w których ubytek widoczności gwiazd jest znaczący, ale niebo pozostaje stosunkowo ciemne, w tych miejscach widać Drogę Mleczną wraz ze szczegółami. Kolor zielony to typowa wieś, oddalona od wielkiego miasta.
Na niebiesko z kolei zaznaczono tereny, w których gwiazdy znikają dopiero przy horyzoncie wskutek zanieczyszczenia światłem nad odległymi miastami - na Słowacji takie warunki panują tylko w Parku Ciemnego Nieba Połoniny.
Czerwonym kolorem zaznaczyłam tereny, w których na Słowacji chroni się ciemne niebo. Są to ciekawe atrakcje turystyczne, które warto odwiedzić i zobaczyć to, czego w miastach już dawno nie widać.
Kolor żółty to przejście pomiędzy przedmieściami a wsiami, miejscami widać Mleczną Drogą, ale bez szczegółów. Na zielono zaznaczone są tereny, w których ubytek widoczności gwiazd jest znaczący, ale niebo pozostaje stosunkowo ciemne, w tych miejscach widać Drogę Mleczną wraz ze szczegółami. Kolor zielony to typowa wieś, oddalona od wielkiego miasta.
Na niebiesko z kolei zaznaczono tereny, w których gwiazdy znikają dopiero przy horyzoncie wskutek zanieczyszczenia światłem nad odległymi miastami - na Słowacji takie warunki panują tylko w Parku Ciemnego Nieba Połoniny.
Czerwonym kolorem zaznaczyłam tereny, w których na Słowacji chroni się ciemne niebo. Są to ciekawe atrakcje turystyczne, które warto odwiedzić i zobaczyć to, czego w miastach już dawno nie widać.
1. Park tmavej oblohy Poloniny (pol. Park Ciemnego Nieba Połoniny)
Na pograniczu polsko-ukraińsko-słowackim, w powiecie Snina w kraju preszowskim, w sercu słowackiej części Bieszczad znajduje się najstarsza i największa strefa ochrony ciemnego nieba na Słowacji, to Park Ciemnego Nieba Połoniny.
Na teren Parku tmavej oblohy Poloniny składa się teren Parku Narodowego Połoniny (29805 ha), jego otulina (10973 ha) oraz tereny gmin Kolonica, Ladomírov, Kalná Roztoka, Klenová, Ruská Volová (7741 ha). Całkowita powierzchnia Parku tmavej oblohy Poloniny wynosi 48519 ha.
 |
| Źródło: http://poloniny.svetelneznecistenie.sk/park-tmavej-oblohy/uzemie-parku/ |
Park tmavej oblohy Poloniny został założony 3 grudnia 2010 w Snine, był
wówczas 20 parkiem swojego typu na świecie, a pod względem wielkości
zajmował 3 miejsce. Park obejmuje również Obserwatorium Astronomiczne na
Kolomnickim Sedle (460 m n.p.m.), w którym znajduje się największy teleskop na Słowacji. Jednak do obserwacji gwiazd w tym parku wcale nie jest potrzebny teleskop, gołym okiem przy dobrych warunkach atmosferycznych można tu dostrzec ponad 2000 gwiazd.
Celem Parku Ciemnego Nieba jest utrzymanie przejrzystości nocnego
nieba oraz działalność naukowa i edukacyjna. Park Narodowy Połoniny to
najrzadziej odwiedzany park narodowy na Słowacji, dlatego zachowuje on
urok oryginalnego i minimalnie zniekształconego przez człowieka lasu,
który jest idealnym miejscem do obserwacji nocnego nieba. W parku
narodowym znajduje się największa puszcza na Słowacji, najbardziej
wysunięty na wschód punkt Słowacji, znajduje się tu najwięcej narodowych
zabytków kultury, największy zbiornik wody pitnej na Słowacji -
Starina, występuje tu także najwięcej dużych zwierząt leśnych i jest to
jedyny na świecie rezerwat biosfery UNESCO złożony z
terytoriów trzech krajów.
Obecnie Park Ciemnego Nieba
Połoniny jest częścią pierwszego na świecie obszaru ochrony ciemnego
nieba, który położony jest na terenie 3 różnych państw. We wrześniu 2016
roku władze słowackiego Parku Ciemnego Nieba Połoniny, polskiego Parku
Gwiezdnego Parku Bieszczady oraz ukraińskiego Zakarpackiego Parku
Ciemnego Nieba podpisały memorandum o współpracy, dzięki czemu powstał Tri-Park Ciemnego Nieba Karpaty Wschodnie.
 |
| Źródło: http://szaa.org/index.php/component/content/article/9-uncategorised/250-tripark-tmavej-oblohy-vychodne-karpaty |
2. Beskydská oblasť tmavej oblohy (pol. Beskidzki Obszar Ciemnego Nieba)
Drugi obszar ochrony ciemnego nieba, jaki powstał na Słowacji (4 marca 2013) i drugi międzynarodowy, ponieważ Beskidzki Obszar Ciemnego Nieba znajduje się na Słowacji (gminy Makov, Korňa, Turzovka, Vysoká nad Kysucou i Klokočov) i w Czechach (gminy Staré Hamry, Bílá, Čeladná, Morávka, Krásná, Horní Bečva a Ostravice).
Słowacka część tego obszaru znajduje się w powiecie Czadca w kraju żylińskim, kilkadziesiąt kilometrów tuż za polską granicą.
 |
| Źródło: http://www.boto.cz/?page_id=12 |
Oprócz tysięcy gwiazd, Mlecznej Drogi często można tutaj zaobserwować światło zodiakalne, czyli światło słoneczne odbite od pyłu kosmicznego. Brzmi świetnie, prawda? 😍
3. Park tmavej oblohy Veľká Fatra (pol. Park Ciemnego Nieba Wielka Fatra)
Najmłodszy obszar ochrony ciemnego nieba na Słowacji (12 czerwca 2015), czasem zwany także po najwyższym szczycie (1384 m n.p.m.) znajdującym się na terenie jako Park tmavej oblohy Kráľová studňa (pol. Park Ciemnego Nieba Kráľová studňa). Park ten znajduje się w sercu Słowacji, 30 km od Bańskiej Bystrzycy, w Parku Narodowym Wielka Fatra.
 |
| Źródło: http://www.fatranskatma.sk/mapa.php |
Hotel znajduje się tuż poniżej szczytu, więc po krótkim spacerku znajdziecie się na szczycie, z którego jest najlepszy widok gwiazd.
Obecnie park liczy 325 hektarów, ale w przyszłości planowane jest jego rozszerzenie o centralne pasmo Wielkiej Fatry. Park Ciemnego Nieba Wielka Fatra powstał jako 76 park ciemnego nieba na świecie, 30 w Europie i 3 na Słowacji.
Obecnie park liczy 325 hektarów, ale w przyszłości planowane jest jego rozszerzenie o centralne pasmo Wielkiej Fatry. Park Ciemnego Nieba Wielka Fatra powstał jako 76 park ciemnego nieba na świecie, 30 w Europie i 3 na Słowacji.
4. Park tmavej oblohy Muránska planina (pol. Park Ciemnego Nieba Muránska planina)
To najmłodszy Park Ciemnego Nieba na Słowacji, został oficjalnie ogłoszony 3 maja 2024 roku. Główną zaletą tego parku jest jego odległość od miast, w których panuje spore zanieczyszczenie światłem.
Oglądanie rozgwieżdżonego nieba nad Muránską Planiną to wyjątkowe doświadczenie. Wiele osób nawet nie wyobraża sobie tysięcy gwiazd, Drogi Mlecznej czy spadających Perseidów, które można tutaj zobaczyć w całkowitej ciemności. To także świetna okazja do rozwoju turystyki - powiedział Jaroslav Hric, dyrektor organizacji turystycznej regionu Gemer.Terytorium Parku Ciemnego Nieba Muránska planina jest ograniczone przez sam Park Narodowy Muránska planina (185,358 km2).
 |
| Mapa Parku Ciemnego Nieba Muránska planina |
Uwaga:
Należy pamiętać, że obszary ochrony ciemnego nieba znajdują się na obszarze chronionym, w związku z czym przed wybraniem się w dane miejsce należy zapoznać się dokładnie z regulaminem obowiązującym na danym terenie.
Warto także spojrzeć na prognozę pogody oraz fazy księżyca, bo przy zachmurzonym niebie nawet w Parku Ciemnego Nieba nic nie zobaczycie, tak samo jak ja nie zobaczyłam nic na dwa dni przed superpełnią (mimo iż niebo było bezchmurne). 😂
No i chyba jeszcze warto dodać, że są to tereny znajdujące się na terenach górskich. Więcej o słowackich górach i o tym, jak się przygotować na górskie wędrówki:
Warto także spojrzeć na prognozę pogody oraz fazy księżyca, bo przy zachmurzonym niebie nawet w Parku Ciemnego Nieba nic nie zobaczycie, tak samo jak ja nie zobaczyłam nic na dwa dni przed superpełnią (mimo iż niebo było bezchmurne). 😂
No i chyba jeszcze warto dodać, że są to tereny znajdujące się na terenach górskich. Więcej o słowackich górach i o tym, jak się przygotować na górskie wędrówki:
Jeśli spodobał Ci się mój wpis, to będzie mi miło, jeśli:
✦ zostawisz tu swój komentarz
✦ polajkujesz mój fanpage
✦ udostępnisz ten wpis swoim znajomym
Podczas pisania tego artykułu korzystałam z:
[1] Zanieczyszczenie światłem. W: gwiezdnebieszczady.pl, artykuł dostępny online, dostęp 13.09.2019
[2] Nawalkowski, Piotr: Wpływ sztucznego światła na bezpieczeństwo. W: ciemneniebo.pl, artykuł dostępny online, dostęp 13.09.2019
Kolejny obszar, w którym widać destrukcyjne działania naszej cywilizacji. Mam nadzieję, że organizacje działające w kierunku ograniczenia zanieczyszczenia światłem mają skuteczne pomysły i z sukcesem będą działać :)
OdpowiedzUsuńPierwszy raz słyszę o czyms takim jak Park Ciemnego Nieba serio – ja chce to zobaczyc!!
OdpowiedzUsuńPolecam się! Zdecydowanie warto zobaczyć gwiazdy w pełnej krasie!
Usuń