Legenda o pochodzeniu nazwy Tatr [Słowacki legendarz] - Słowacystka

15.09.2021

Legenda o pochodzeniu nazwy Tatr [Słowacki legendarz]

Przed Wami kolejna legenda z serii Słowacki legendarz. Tym razem dowiecie się, skąd się według legendy wzięła nazwa Tatr. I jakie jest prawdziwe jej pochodzenie.

 
Gdy przygotowywałam się do wykładów w ramach projektu polsko-słowackiego Literatura bez granic – Transgraniczne związki literackie natrafiłam na przeciekową słowacką legendę o tym, skąd Tatry mają swoją nazwę. Oto i ona!

Legenda [1]


W miejscach, gdzie dziś wznoszą się Tatry, niegdyś rozpościerała się wielka równina, która ciągnęła się aż do Polski. I właśnie stamtąd Tatarzy atakowali tereny dzisiejszej Słowacji. Byli to dzicy mężczyźni na czarnych koniach, ubrani w zwierzęce skóry. Gdziekolwiek nie przeszli, tam trawa nie rosła przez siedem lat. Kto im stawił opór został zabity, kto się uchował został wzięty do niewoli. Tatarzy palili wszystko, co stanęło na ich drodze, zabijali wszelkie zwierzęta hodowlane i zjadali je surowe.


Na tej równinie słowacka armia starła się z Tatarami. Słowacy walczyli dzielnie, bo ojczyzna oznaczała dla nich nie tylko kawałek ziemi, na której się urodzili, ale także ich żony i dzieci, wsie, pola i łąki, które ich przodkowie wyrwali z puszczy kosztem krwawych modzeli, a drewno tych lasów towarzyszyło im od kołyski aż po grób.


Lecz wszystko na darmo... Całe życie spędzili na ciężkiej pracy – orce, koszeniu, budowaniu chałup – nie potrafili władać szablami, jak ci diabelscy synowie. Było ich też mniej. Kiedy zakończyła się pierwsza bitwa, zdali sobie sprawę, że druga będzie ich ostatnią.



Dlatego najbardziej doświadczeni mężczyźni zebrali się, aby uradzić, co robić. Ale nic nie wymyślili, więc zostało im już tylko jedno – umrzeć za ojczyznę.

Gdy już się rozchodzili, jeden z nich przypomniał sobie o starym człowieku, który od niepamiętnych czasów mieszkał samotnie w środku lasu. Niektórzy mówili, że był mnichem pokutującym za swoje grzechy, inni myśleli, że był czarnoksiężnikiem związanym paktem z szatanem. Nikt jednak nie znał prawdy.

– A może pójdziemy do niego? Może on coś poradzi? Wszak w biedzie każda rada dobra. – zaproponował jeden z mężczyzn.

Poszli więc zobaczyć się ze starcem.

– Wiem, co was trapi – powiedział samotnik. – Myślę, że to wszystko dzieje się po to, żeby udowodnić, jak bardzo zależy wam na swoim kraju. Musicie udowodnić, że ojczyzna jest dla was ważniejsza niż wasze życia.

– Wielu naszych zostało już zabitych przez tych diabelskich synów – westchnęli mężczyźni.

– Nie martwcie się! – kontynuował stary człowiek. – Nie możecie przegrać! Walczycie o właściwą rzecz!

Po tych słowach mężczyźni nie poczuli się jednak mądrzejsi. Wrócili do obozu i postanowili o świcie zaatakować wroga.



Tej nocy w obozie nikt nie zmrużył oka. Wszyscy wiedzieli, jak będzie wyglądała nadchodząca bitwa. Ale zwyczaje kazały zachować się honorowo – lepiej zginąć za ojczyznę niż żyć bez niej. Siedzieli więc w obozie, myśląc o swoich rodzinach i żegnali się z nimi w duchu…


Wtem, dokładnie o północy, nad obozem Tatarów rozpętała się potężna burza! Błyskawice przecinały niebo jedna po drugiej. Grzmoty waliły ze wszystkich stron, a spod ziemi wydobywał się tajemniczy szum. Burza ucichła dopiero wtedy, gdy kometa przecięła niebo.


Gdy księżyc zniknął z nieba, a gwiazdy zaczęły blednąć, mężczyźni powstali od ognisk, zabrali siekiery, kosy i widły, i po cichu zaczęli podkradać się do tatarskiego obozu. Wszyscy czekali na sygnał dowódcy. Kiedy nadszedł, mężczyźni ruszyli na bitwę. Myśleli, że jeśli wróg będzie spał, będą mieli większe szanse na zwycięstwo.


Dopiero, gdy całkowicie się rozwidniało okazało się, że cały obóz został przemieniony w olbrzymie skały! Tam był kamienny namiot, tam skamieniały Tatar na koniu, gdzie indziej wóz…


Zamiast wrogów wznosiły się przed nimi ogromne skaliste góry. Od tego czasu Tatry dumnie górują nad słowacką północną granicą.



Początkowo góry te nazywano imieniem wroga, z którego powstały – Tatary. Dopiero później ich nazwa została skrócona do ich obecnej formy – Tatry.

 

Prawda 


Legenda mówi, że Tatry wzięły swoją nazwę od Tatarów, którzy w nich skamieniali. Historycy potwierdzają, że Tatarzy w XIII wieku faktycznie nękali Słowację, jednak do Tatr nigdy nie dotarli, najeżdżali tylko na południową część Słowacji. 

Skąd więc wzięła się nazwa Tatry?

 
Pochodzenie i znaczenie nazwy Tatry nie zostały jeszcze do końca wyjaśnione. W zależności od tego, po której stronie granicy będziecie pojawiają się różne wytłumaczenia.

Słowacka wersja [2]

Historycy przypisują nazwę Tatr mieszkańcom, którzy osiedlili się na Słowacji przed przybyciem Słowian. Nazwa ta miałaby pochodzić od aryjskiego słowa tamtra, tâtra oznaczającego ciemny. Inni z kolei przypisują pochodzenie nazwy gór od gwarowego słowa tatra w znaczeniu kamienistej, jałowej ziemi. Najbardziej prawdopodobna opinia jest taka, że ​​nazwa Tatry pochodzi od słowiańskiego słowa trtri, co oznacza skały.

Pierwsza wzmianka o tej nazwie pochodzi z 999 roku, kiedy czeski książę Bolesław II. na łożu śmierci wspomina czas, gdy księstwo czeskie obejmowało tereny aż po Tritri montes.
Anonimowy skryba króla węgierskiego Beli III wspomina zaś góry Turtur w kronice Gesta Hungarorum, w której opisywane są węgierskie podboje sięgające aż po teren Tatr.

Pod obecną nazwą, w transkrypcji Tatri, góry te po raz pierwszy wymienione są w łacińskiej kronice Czech Chronica Boemorum spisanej przez czeskiego kronikarza Kosmasa  w XII w.
 
Polska wersja
 
W języku staropolskim Tatry miały formę Tartry, stąd uważa się, że można to łączyć z francuską lub nawet celtycką nazwą tertre oznaczającą wzgórze. Stąd też pierwotnie Tatry miały oznaczać wzgórza. Pojawiają się także opinie, według których nazwa Tatry ma pochodzenie dackie lub trackie. [3]

U nas także przypuszcza się słowiańskie pochodzenie nazwy od powtórzenia prasł. *trtr- (wierzch, szczyt) lub od prasł. *ter- (skała, urwisko).[4]
 
 

Mam nadzieję, że dowiedzieliście się czegoś nowego! 

 

Inne słowackie legendy znajdziesz, klikając w poniższy przycisk:

 

Jeśli spodobał Ci się mój wpis, to będzie mi miło, jeśli:

✦ zostawisz tu swój komentarz

✦ polajkujesz mój fanpage

✦ udostępnisz ten wpis swoim znajomym

 


Podczas pisania tego artykułu korzystałam z:
[1] Ako Tatry dostali svoje meno. W: horsky-vodca.com. Artykuł w j. słowackim dostępny online, dostęp 19.08.2021, tłumaczenie własne
[2] https://sk.wikipedia.org/wiki/Tatry
[3]https://pl.wikipedia.org/wiki/Tatry
[4] https://pl.wiktionary.org/wiki/Tatry

1 komentarz:

  1. Bardzo ciekawa legenda! <3 Wersja nr 1 od razu mi się skojarzyła z tekstem słowackiej hymnu o błyskach nad Tatrami :)

    OdpowiedzUsuń