Ulicę lub plac noszący jego imię można znaleźć w niemal każdym słowackim mieście. Imię Pavla Országha Hviezdoslava noszą instytucje, miejscowość i najstarszy konkurs recytatorski. Ale kim był naprawdę?
Mimo że niemal wszyscy Słowacy zapytani o Hviezdoslava powiedzą, że „wielkim poetą był” to jednak niewiele osób naprawdę czyta jego dzieło i je rozumie.
Kim był Pavol Országh Hviezdoslav?[1]
Pavol Országh urodził się 2 lutego 1849 w zubożałej rodzinie ziemiańskiej w Vyšnym Kubíne. Nauki pobierał w gimnazjum w Miszkolcu, w Liceum Ewangelickim w Kieżmarku i na Akademii Prawa w Preszowie. W 1875 zdał egzamin adwokacki w Budapeszcie.
Jako prawnik pracował w Martinie, Senicy, Namiestów i Dolným Kubínie. Od 1904 poświęcił się wyłącznie literaturze.
Swoim pseudonimem Hviezdoslav, Pavol Országh spełnił swoje dziecięce marzenie, ponieważ juz wtedy był zafascynowany widokiem bezkresnego nocnego nieba usianego wieloma gwiazdami. Po raz pierwszy użył go w 1877 roku w poetyckim nekrologu zmarłego Viliama Pauliny-Tótha i od tego momentu konsekwentnie używał go do podpisywania swoich dzieł aż do końca swojego życia.
Poezję zaczął pisać już w liceum, początkowo pisał w języku węgierskim i niemieckim. Od 1867 pod wpływem Andreja Sládkoviča tworzył już po słowacku, a następnie opublikował te wiersze w swoim debiucie książkowym Básnické zbierky wydanym pod pseudonimem Jozef Zbranský (1868). Hviezdoslav w literaturze słowackiej zaistniał dzięki almanachowi Napred. W czasie studiów w Preszowie był jednym z jej redaktorów i głównym autorem. Almanach ten wywołał sprzeciw starszego pokolenia, w związku z czym młodzi autorzy nie mogli publikować swoich utworów w jedynym słowackim miesięczniku literackim „Orol”. Sytuacja ta zmieniła się dopiero po odejściu Andrieja Sytniańskiego z redakcji pisma „Orol”. Oprócz tego magazynu Hviezdoslav publikował również swoje prace w czasopiśmie „Slovenské pohľady”.
Jako czołowa postać literatury słowackiej schyłku XIX wieku, był mistrzem poezji naturalnej i refleksyjnej oraz twórcą wyszlifowanego w najdrobniejszych szczegółach języka poetyckiego. Źródłem jego inspiracji była natura. Stałą cechą poezji Hviezdoslava jest cały wachlarz motywów od intymnych i rodzinnych do problemów narodowych i światowych, które były uzupełniane przez relacje społeczne w narodzie słowackim. W dramacie starał się łączyć wiersz z prozaiką. W epice unikał silnych jeszcze w tamtym okresie romantyzujących koncepcji, skłaniał się bardziej ku realistycznej kronice wsi słowackiej. Stopniowo stał się autorem świadomie dążącym do wysokiego stopnia uniwersalności swojej twórczości. Co też stało się powodem jego „wielkości” w powojennym reżimie.
Jego ważniejszym, ale mało docenianym dokonaniem było ustanowienie wiersza jambicznego, co było związane z kształtowaniem się jego „wysokiego” stylu poezji. Najbardziej owocnym okresem poezji Hviezdoslava były dwie dekady jego pobytu w Namistowie (1879-1899), wtedy stworzył swoje najlepsze utwory liryczne i epickie. Urzekająca górnoorawska przyroda, życie i losy prostego Orawiaka nadały jego twórczości oryginalność i poetyckie piękno. Przykładami są kompozycja Hájnikova žena (1884–1886), eposy Ežo Vlkolinský (1890) i Gábor Vlkolinský (1897–1899), cykle liryczne Sonety (1886) i Letorosty 1-3 (1885–1896) oraz cykle liryki przyrodniczej Prechádzky jarom (1898) lub Prechádzky letom (1898). Oprócz liryki i epiki już jako dojrzały artysta stworzył dramat Herodes a Herodias (1909). Jego Krvavé sonety (1914) to protest przeciwko okrucieństwu I wojny światowej. Napisał też tzw. wiersze okazjonalne, w których z wyczuciem i często bardzo trafnie komentował wzloty i upadki życia narodowego w czasach narastającej opresji.
Ważną częścią twórczości Hviezdoslava jest jego twórczość przekładowa, w której w dużym stopniu stosował swoją poetykę, mimo to treść i znaczenia interpretował wiernie i zgodnie z oryginałem. Tłumaczył utwory poetów rosyjskich (Puszkin: Cyganie, Borys Godunow, Więzień, Lermontow - Demon), poetów niemieckich (Goethe: Faust i Schiller: Pieśń o dzwonie), ale także tłumaczył z języka polskiego (dzieła Mickiewicza i Słowackiego). Tłumaczył też sztuki z języka angielskiego (Shakespeare: Hamlet, Makbet, Sen nocy letniej), z węgierskiego przełożyły wiersze Petőfiego i dramat Madácha Tragedia człowieka.
W maju 1918 roku Hviezdoslav był członkiem słowackiej delegacji, która gościła na obchodach 50-lecia Teatru Narodowego w Pradze. W swoim wystąpieniu zawarł aluzję do możliwego bliskiego współistnienia Słowaków i Czechów. Dlatego pod koniec tego samego roku z entuzjazmem powitał powstanie pierwszej Republiki Czechosłowackiej. Warto przypomnieć, że jubileusz Czeskiego Teatru Narodowego był okazją do dyskusji na temat stworzenia Słowackiego teatru narodowego.
Pavol Országh Hviezdoslav zmarł 8 listopada 1921 roku w Dolnym Kubinie w wieku 72 lat.
 |
| Wycinek z prasy z 1921 roku informujący o śmierci Hviezdoslava |
Hviezdoslav niezrozumiany
Gdyby zapytać kogokolwiek o jego twórczość, większość osób powiedziałaby, że jest niezrozumiała i dlatego nie sięga z przyjemności po jego dzieła. Jednak okazuje się, że to nie tylko problem współczesnych czytelników, bo już poeci i czytelnicy współcześni Hviezdoslavowi zmagali się z trudnością odbioru jego poezji, za co był niejednokrotnie krytykowany. Niektórzy uważali jego twórczość za zbyt ekskluzywną, ponieważ on sam wyobrażał sobie sztukę jako środek szlachetnej rozrywki i nauczania.
Mimo że jego wiersze naprawdę wymagają wykształconego, a przynajmniej dość cierpliwego czytelnika. Stosował tę teorię także w stosunku do ludzi prostych, bez wykształcenia.
Hviezdoslav poruszał się w kręgach intelektualnych i miał wokół siebie przyjaciół, którzy potrafili go docenić i zachęcić do pisania kolejnych tekstów. Sam jednak zmagał się z poczuciem niezrozumienia i zastanawiał się nad znaczeniem poezji, która nie znajduje swoich odbiorców.
Współcześnie powstało kilka projektów próbujących przybliżyć współczesnemu czytelnikowi poszczególne dzieła tego największego słowackiego poety. Jednym z nich jest projekt Baštrng zainicjowany przez aktora i komika Michala Kubovčíka, który w ten sposób przybliża współczesnym uczniom lektury. Dzięki temu projektowi uczniowie na pewno zapamiętają sporo informacji i jednocześnie nie będą mieć negatywnego stosunku do trudnych i wymagających utworów.
Wielki poeta?
W szkołach i podręcznikach wciąż panuje zdanie, że był to największy słowacki poeta. Nie jest to całkiem błędne stwierdzenie, ponieważ był ważnym autorem. Jednak pewnie sam byłby bardziej zadowolony, gdyby ludzie bardziej rozumieli jego teksty, niż żeby go bezmyślnie wznosili na piedestały. A w tym największe zasługi ma poprzedni reżim.
Przed 1989 rokiem jego prace były publikowane często i gęsto w podręcznikach oraz programach nauczania, gdzie został przedstawiony jako niekwestionowany wzór do naśladowania. Był znakomitym poetą, a jednocześnie akceptowalną ideologicznie osobowością. W jego wierszach było mało polityki, bardziej komentował wartości uniwersalne, a opisując rzeczywistość społeczną, wyrażał rozczarowanie tym, jak żyli Słowacy lub że szlachta nie dbała o podwładnych.
Z drugiej strony Hviezdoslav jest nadal obecny w świadomości kulturowej, a także w życiu publicznym. Nawet dzieci, które nie mają pojęcia czym jest poezja, doskonale wiedzą, że w ich mieście jest ulica Hviezdoslava lub jego pomnik, co potwierdza jego rolę jako „wielkiego poety” narodu słowackiego.
Gdzie nie spojrzysz tam Hviezdoslav
Jego imię nosi najstarszy i najbardziej znany słowacki konkurs recytatorski – Hviezdoslavov Kubín oraz seria książkowa Hviezdoslavova knižnica, w ramach której wydano wiele dzieł klasyków literatury słowackiej.
Na jego cześć asteroida nr 3980 zyskała nazwę Hviezdoslav.
Więcej postów o literaturze słowackiej i książkach związanych ze Słowacją znajdziecie tutaj:
Jeśli spodobał Ci się mój wpis, to będzie mi miło, jeśli:
✦ zostawisz tu swój komentarz
✦ polajkujesz mój fanpage
✦ udostępnisz ten wpis swoim znajomym
Podczas pisania tego artykułu korzystałam z:
[1] za: Hviezdoslav podstatným spôsobom zasiahol do slovenskej literatúry. W: dobrenoviny.sk. Artykuł w j. słowackim dostępny online, dostęp 8.11.2021
[2] Jánošová, Soňa: Vedkyňa: Hviezdoslavov kult bol najsilnejší za socializmu, dnes sme kritickejší. W: kultura.sme.sk. Artykuł w j. słowackim dostępny online, dostęp 7.11.2021
Jánošová, Soňa: Vedkyňa: Hviezdoslav ako prvý použil slovo hip-hop. Stačí to však v 21. storočí? W: kultura.sme.sk. Artykuł w j. słowackim dostępny online, dostęp 7.11.2021
Brak komentarzy: