Dolina Demianowska i Jasná oferują turystom wszechstronną i kompleksową ofertę zarówno zimą, jak i latem. Jednak droga do wybudowania tego ośrodka rekreacyjno-sportowego nie była prosta.
O ile Tatry Wysokie były obiektem zainteresowania turystów już przed I wojną światową, o tyle Niżne Tatry przez długi czas pozostawały w ich cieniu.
Dzisiejsza Dolina Demianowska jest zupełnie inna od tej z początku ubiegłego wieku, kiedy latem wypasano tu owce, turyści byli rzadkością, a zimą było tu zupełnie pusto.
Słowacki dramatopisarz, Ivan Stodola przed stu laty nazwał ją „Kopciuszkiem”, ponieważ została owiana pewnego rodzaju tajemnicą, z niecierpliwością czekając na moment, w którym pokaże miłośnikom piękna i przyrody swoje nagromadzone przez tysiąclecia klejnoty.
Turyści „odkryli” Niżne Tatry dopiero w okresie międzywojennym, a dokładniej w latach dwudziestych XX wieku. Boom turystyczny w tym regionie zapoczątkowało odkrycie Jaskini Wolności w 1921 r. Wtedy władze zwróciły szczególną uwagę na jaskinie w Dolinie Demianowskiej. Od tego czasu dolina dynamicznie rozwija się, i dzisiaj ma pozycję jednego z najważniejszych ośrodków turystycznych na Słowacji.
Jednak to nie jest tak, że wcześniej się w Dolinie Demianowskiej zupełnie nic nie działo.
Dolina Demianowska, położona na południe od Liptowskiego Mikulasza na północnych stokach Niżnych Tatr, od zawsze przyciągała ludzi wyjątkową przyrodą. Tutejsze jaskinie były zamieszkane już w czasach prehistorycznych, świadczą o tym liczne znaleziska archeologiczne. Pierwsza historyczna wzmianka o Dolinie Demianowskiej pochodzi z 5 grudnia 1299 roku, kiedy to wspomniano o Smoczej Jaskini, znanej dziś jako Lodowa. Udowodniono, że Demianowska Jaskinia Lodowa była odwiedzana już we wczesnym średniowieczu. Przez wieki dolina była domem dla pasterzy, drwali, a w XVIII wieku przyciągnęła także górników, poszukujących tu rudy żelaza.
 |
| Baca na Lúčkach (1924-30) www.slovakiana.sk |
Pod koniec XIX wieku pasjonaci turystyki postanowili przybliżyć to magiczne miejsce szerszemu gronu. 29 kwietnia 1884 roku w Liptowskim Świętym Mikulaszu powstała pierwsza organizacja turystyczna - Liptovská sekcia Uhorského karpatského spolku (UKS). Jej członkowie z zapałem badali jaskinie Niżnych Tatr i wytyczali malownicze szlaki prowadzące z Liptowskiego Mikulasza na szczyty takie jak Dziumbier, Poludnicę i Chocz. To był moment, w którym zaczęto także odkrywać wtedy jeszcze mało popularne Doliny Kvačianską i Prosiecką. Odkryto także źródła mineralne i termalne, a dzięki J. Szentiványiemu powstały podwaliny pod kąpieliska termalne w Liptowskim Świętym Janie i Szczyrbskim Jeziorze.
W 1885 roku sekcja UKS otworzyła pierwsze drewniane schronisko przy Demianowskiej Jaskini Lodowej. Choć rok później schronisko strawił pożar, w 1906 roku zbudowano nowe, kamienne, które po licznych przebudowach służy do dziś turystom. To pierwsze schronisko w Dolinie Demianowskiej było świadkiem licznych historii i stało się nieodłącznym elementem jej krajobrazu. Niestety, działalność sekcji osłabła podczas I wojny światowej i została zakończona w 1918 roku.
Jednak duch odkrywców i miłośników przyrody wciąż unosił się nad Doliną Demianowską, zapraszając kolejnych podróżników do odkrywania jej tajemnic.
Rola Dušana Jurkoviča
Rozwój tego regionu był ściśle związany z budową dróg i rozwojem transportu samochodowego. W sierpniu 1921 roku czeski nauczyciel Alois Král rozpoczął systematyczne badania systemu jaskiń Demianowskich. Już wiosną 1922 roku, pod kierownictwem architekta Dušana Jurkoviča, będącego pracownikiem Urzędu ds. Zabytków odpowiedzialnym za ochronę jaskini i planowanego rezerwatu przyrody, rozpoczęły się prace przygotowawcze do otwarcia jaskini dla zwiedzających.
Jurkovič dostrzegł potencjał doliny i wiedział, że liczba odwiedzających będzie rosła z roku na rok. Oznaczało to budowę miejsc noclegowych. Zwrócił uwagę, że cały plan rozwoju doliny musi być rozwiązany w taki sposób, aby później wszystko tworzyło spójną całość.
Jurkovič miał wizję kompleksowego rozwoju Doliny Demianowskiej. Planował nie tylko letnie trasy piesze, ale również zimowe sporty, w tym jazdę na nartach na Dziumbierze. Kluczowym warunkiem realizacji tych planów był jednak dobry dojazd z Liptowskiego Mikulasza, zwłaszcza ze stacji kolejowej. W tym celu zaplanowano nową drogę, a Jurkovič marzył o zelektryfikowanej kolei, podobnej do tej, która już działała w Tatrach Wysokich.
 | |
| Budowa drogi do Jaskiń Demianowskich (1929) www.slovakiana.sk |
W swoich projektach Jurkovič kładł ogromny nacisk na to, aby droga harmonijnie wkomponowała się w naturalny krajobraz, nie zakłócając jego piękna. Było to bardzo postępowe podejście, zważywszy na ówczesne czasy.
Budowę drogi samochodowej z Liptowskiego Mikulasza do jaskiń rozpoczęto dopiero w 1926 roku i ukończono w 1930 roku. Niestety, nie zrealizowano pełnej wizji Jurkoviča z 1923 roku. Nachylenie drogi zaprojektowano tak, aby możliwe było położenie szyn, ale ostatecznie nigdy do tego nie doszło. Mimo to, droga ta stała się kluczowym elementem, który podkreślał piękno lokalnego romantycznego krajobrazu i zapewniał łatwy dostęp dla wszystkich środków transportu.
Imponujące plany
Izba Handlowo-Przemysłowa w Bańskiej Bystrzycy miała szczególne plany związane z przyciągnięciem turystów do regionu. Podczas spotkania w 1931 roku, przewodniczący Izby, Viliam Paulíny, podkreślił, że szybki i tani transport jest kluczowy dla dalszego rozwoju turystyki. Niestety, ani Bańska Bystrzyca, ani Horehronie, będące punktami wyjścia do wędrówek po Niżnych Tatrach, nie miały dogodnych połączeń kolejowych. Alternatywą był transport drogowy, w tym autoturystyka indywidualna oraz transport autobusowy.
Izba Handlowo-Przemysłowa miała ambitny plan połączenia turystycznych regionów po obu stronach Niżnych Tatr. Realizację tego planu powierzono autobusom ČSD (Československé štátne dráhy - Czechosłowackie koleje państwowe, które na wybranych trasach miały także połączenia autobusowe), które miały kursować przynajmniej w sezonie letnim. Choć zainteresowanie było ogromne, wiele z planowanych tras pozostało jedynie na papierze.
 |
| Rozkład jazdy autobusów między Liptowskim Mikulaszem a Demianowskimi Jaskiniami (1933) www.slovakiana.sk |
W latach 30. XX wieku zbudowano m.in. drogę łączącą Bańską Bystrzycę z Rużomberkiem przez Donovaly. Ta malutka, lecz malowniczo położona wieś, która była jedną z najbiedniejszych na Słowacji, zyskała dzięki temu nowe perspektywy w branży turystycznej. Dotychczasowa trasa przez Šturec i Liptovské Revúce, stanowiąca międzynarodowe połączenie między Budapesztem a Krakowem, była niemal nieprzejezdna. Odcinek przez Šturec, z jego ostrymi zakrętami, był szczególnie niebezpieczny dla autobusów i często zamykany zimą.
 |
| Autobus przed Demianowską Jaskinią Wolności (1934) www.slovakiana.sk |
Modernizacja dróg w okresie międzywojennym, dostosowana do potrzeb turystyki i motoryzacji, stworzyła podstawy dla rozwoju społeczno-gospodarczego w regionach dotychczas peryferyjnych. Otwarcie dolin tatrzańskich, takich jak Dolina Demianowska, Trangoška, Čertovica i Donovaly, dla ruchu samochodowego było pierwszym krokiem w uruchomieniu turystyki.
Punktem zwrotnym w historii Doliny Demianowskiej była decyzja z 1936 roku o budowie kolejki linowej na Chopok. Aby wesprzeć ten pomysł, Alojz Lutonský zainicjował wyścig narciarski, nazwany Wielką Nagrodą Jaskiń Demianowskich (VCDJ). 26 marca 1939 roku 47 zawodników zebrało się w schronisku Pálková (później Sokolská Chata) koło Vrbického Plesa. Trasa prowadziła z przełęczy Poľana przez Tri Vody do mety na Zadnem. Wyścigi VCDJ szybko zyskały popularność, stając się coroczną tradycją i zdobywając międzynarodowy prestiż jako Puchar Europy i Świata w narciarstwie zjazdowym.
Niestety, ambitne plany budowy kolejki linowej zostały przerwane przez wojnę.
II wojna światowa i okres powojenny
Dolina Demianowska odegrała znaczącą rolę podczas Słowackiego Powstania Narodowego. Kováčova chata w Lúčkach była magazynem żywności i sprzętu transportowanego przez Široké sedlo na terytorium opanowane przez partyzantów na Horehroniu. Te historyczne wydarzenia są dziś upamiętnione tablicami pamiątkowymi na Lúčkach, partyzanckimi umocnieniami ziemnymi w dolinie Krčahovo oraz symbolicznym cmentarzem na Ostredku.
Podczas II wojny światowej okupacyjne wojska niemieckie dokonały okrutnej zemsty za opór przeciwko nim w postaci Słowackiego Powstania Narodowego - większość schronisk zostało spalonych. Jednak po wojnie, z pomocą państwa, szybko odbudowano większość schronisk.
Plany budowy ośrodka sportowo-rekreacyjnego, przerwane przez wojnę, zaczęły odżywać w 1946 roku. Alojz Lutonský ponownie zaproponował budowę kolejki linowej na Chopok, a trasa przyszłej budowy kolei linowej została zatwierdzona już pod koniec stycznia 1946 roku.
 |
| Kolejka na Chopok (data nieznana) www.slovakiana.sk |
26 sierpnia 1949 roku rozpoczęły się próbne jazdy na pierwszym odcinku Jasná - Luková, a 23 października 1949 roku cała trasa została oddana do użytku. W sierpniu 1949 roku Dyrekcja ds. Turystyki w Bratysławie podjęła decyzję o budowie wysokogórskiego centrum rekreacyjno-sportowego przy dolnej stacji kolejki. W ten sposób powstał pierwszy plan wysokogórskiego terenu rekreacyjno-sportowego o nazwie JASNÁ, który zyskał światową sławę, szczególnie wśród narciarzy.
 |
| Plakat promujący Jasną i Demanowską Dolinę (1948-49) www.slovakiana.sk |
Był to smutny okres dla wielu narciarzy, ale po kilku latach pojawił się pomysł budowy nowych, nowoczesnych kolejek. Obecnie transport turystów i narciarzy na Chopok i jego południową stronę zapewnia spółka Tatry Mountain Resorts, oferując najnowocześniejsze kolejki linowe, które kontynuują tradycję i rozwijają potencjał tego niezwykłego miejsca.
Czasy obecne
JASNÁ dzisiaj to królowa słowackich ośrodków narciarskich. Zimą odbywają się tu zawody Pucharu Świata w narciarstwie alpejskim. W największym ośrodku narciarskim na Słowacji narciarze mają do dyspozycji ponad 50 km tras zjazdowych o różnych stopniach trudności oraz 20 wyciągów i kolejek. Ośrodek oferuje nie tylko doskonałe trasy, ale również bogatą ofertę gastronomiczną, hotele o różnym standardzie, strefy freeride'owe, szkółki narciarskie i dziecięcą strefę treningową, co sprawia, że jest idealnym miejscem zarówno dla początkujących, jak i zaawansowanych narciarzy.
Ale JASNÁ nie jest tylko zimowym rajem.
Latem Chopok przekształca się w oazę bujnej zieleni. Grań Niżnych Tatr o długości około 100 km otwiera swoje ramiona, zapraszając turystów do wędrówek po labiryncie malowniczych szlaków turystycznych. Dolina Demianowska, będąca częścią Parku Narodowego Niżne Tatry, kryje w sobie prawdziwe skarby przyrody. Najcenniejszy jest Demianowski Kras, znane na całym świecie jaskinie - Demianowska Jaskinia Wolności, Demianowska Jaskinia Lodowa i Vrbické pleso. Demianowska Jaskinia Wolności jest otwarta przez cały rok, a Demianowska Jaskinia Lodowa tylko w sezonie letnim. Vrbické pleso to z kolei największe naturalne jezioro w Niżnych Tatrach. Letnia turystyka piesza, wspinaczka skałkowa, piękna fauna i flora to tylko niektóre z atrakcji, które sprawiają, że warto tu spędzić nie tylko zimę, ale i lato.
Można powiedzieć, że wizja Dušana Jurkoviča została po części zrealizowana, dziś JASNÁ, z jej wszechstronną ofertą zarówno zimą, jak i latem, jest spełnieniem marzeń o kompleksowym ośrodku rekreacyjno-sportowym, który przyciąga turystów z całego świata.
Z drugiej strony szkoda, że nie realizowano jej w pełni, bo już sto lat temu Jurkovič uważał, że Dolina Demianowska, ze względu na swój potencjał turystyczny, potrzebuje spójnych przepisów budowlanych.
Więcej o słowackich górach i o tym, jak się przygotować na górskie wędrówki znajdziesz klikając obrazek:
Brak komentarzy: