15 kwietnia światło dzienne ujrzy książka „Słowacy. Stulecie dłuższe niż sto lat” autorstwa Ľubomíra Liptáka. Z książki dowiecie się m.in. czy mieszkańcy Słowacji są potomkami pokonanego przez Madziarów mitycznego króla Świętopełka?
Cięgle dziwi mnie to jak mało wiemy o Słowakach, ich tradycjach i historii. Sama staram się to zmieniać, jednak w pojedynkę zawsze jest trudniej. Pomocną dłoń w moją i Waszą stronę wyciąga wydawnictwo Międzynarodowego Centrum Kultury, które w połowie kwietnia planuje premierę książki Słowacy. Stulecie dłuższe niż sto lat autorstwa jednego z najbardziej utytułowanych i znanych słowackich historyków - Ľubomíra
Liptáka. Wspomniana książką to już 13. tom serii Biblioteka Europy Środka ukazująca się pod redakcją prof. Jacka Purchli.
Książka Słowacy. Stulecie dłuższe niż sto lat powstała z kompilacji esejów Ľubomíra Liptáka opublikowanych w następujących zbiorach: Nepre(tr)žité dejiny, Slovensko v dvadsiatom storočí, Storočie dlhšie ako sto rokov. Wyboru i przekładu dokonała Magdalena Bystrzak.
Książka Słowacy. Stulecie dłuższe niż sto lat powstała z kompilacji esejów Ľubomíra Liptáka opublikowanych w następujących zbiorach: Nepre(tr)žité dejiny, Slovensko v dvadsiatom storočí, Storočie dlhšie ako sto rokov. Wyboru i przekładu dokonała Magdalena Bystrzak.
Książka składa się z sześciu części poświęconych m.in. europejskości i
peryferyjności Słowacji, autorytarnym reżimom i walce z ich wpływem,
modernizacji kraju i braku ciągłości w środowisku słowackich elit,
problematyce pamięci indywidualnej i zbiorowej, czesko-słowackim
relacjom oraz specyfice słowackiej historiozofii. Wszystkie eseje tworzą
przejmujące świadectwo nakładania się na terytorium Słowacji kilku
nieprzystających do siebie pamięci, różnych systemów wartości i
odmiennych tradycji politycznych.
We wstępie Magdalena Bystrzak, autorka wyboru tekstów i tłumaczka
książki pisze [1]:
Wydawnictwo MCK ma już na swoim koncie książkę Czechy. Instrukcja obsługi, czy także i ta książka będzie swoistą instrukcją obsługi Słowaków? To się dopiero okaże, ale z pewnością będzie pomocna w zrozumieniu słowackiej mentalności i ich zawiłej historii. Bo będziecie mieli okazję dowiedzieć się między innymi czy Słowacy są potomkami mitycznego króla Świętopełka. Kiedy Preszburg stał się Bratysławą i jaki interes miała w tym Praga. Na czym polegała słowacko-czeska „wojna o myślnik”. Wreszcie, jak w Europie Środkowej pozostać członkiem małego narodu prześladowanego przez widmo historycznych mitów i nadal utrzymać osobisty stosunek do własnej historii.
Jak w Europie Środkowej pozostać członkiem narodu, który prześladowany jest przez widmo historycznych mitów, i nadal utrzymać osobisty stosunek do własnej historii? Wierzę, że w przypadku Słowacji jedno z możliwych rozwiązań to przekonanie obywateli, że historia Słowacji jest po prostu zwyczajna. Potwierdzenie - co na gruncie historiografii praktykuje się zresztą od dawna - że Słowację dotknęły wszystkie elementy układanki tworzącej współczesną Europę: wędrówka ludów i chrześcijaństwo, budowanie gotyckich katedr i praca w kamieniołomach, niekończące się wojny, ale także humanizm, manufaktury i liberalizm, nacjonalizm i antyfaszyzm. Historiografia powinna ciągle przypominać, że historia narodów europejskich składa się z tych samych elementów, ułożonych w obrębie odmiennych struktur i w innym czasie. W tym tkwi podstawa i tajemnica różnorodności i pluralizmu Europy, a także jej „jedność w różnorodności” - w przeciwieństwie, na przykład, do Azji, która jest terminem na wskroś geograficznym. Takie podejście do historii równoprawnie ocenia podobieństwa i różnice, odrębne tożsamości i lokalną specyfikę. Co więcej, w ten sposób niszczy przestrzeń dla mitu, jego narodzin i życia, skoro postawą każdej mitologii jest kategoria wyłączności. [2]
Pewne zjawisko jest jednak powszechne nie tylko wśród Słowaków, lecz również wśród ich postkomunistycznych sąsiadów. Myślę o strachu przed najnowszą i aktualną historią oraz o braku rzeczowej refleksji nad społeczeństwem, które kilka lat temu legło w gruzach. Ucieczki w mitologię, umieszczone w szerokim paśmie od czasów wędrówki ludów do drugiej wojny światowej, są głośne i widoczne, ale mają pewną milczącą analogię w postaci niechęci do podjęcia głębszej refleksji nad erą komunistycznej dyktatury. Wykrywanie najbardziej kompromitujących przestępstw konkretnych postaci nie może zastąpić odpowiedzi na pytanie „Jak to się stało?” [3]
Nie interesował go [Ľubomíra Liptáka - przyp. Słowacystka] pierwiastek narodowy, ale ludzki – odpowiedzialnością za porażki Słowacji obarczał ludzi właśnie, zwłaszcza słabość ich charakterów i drapieżne, władcze ambicje. Słowaków pozbawiał romantycznych i mesjanistycznych iluzji, twierdząc, że ich historia jest zwyczajna – przy okazji burzył w ten sposób mitotwórcze skłonności małego narodu, tradycyjnie zakorzenione w XIX wieku.
Wydawnictwo MCK ma już na swoim koncie książkę Czechy. Instrukcja obsługi, czy także i ta książka będzie swoistą instrukcją obsługi Słowaków? To się dopiero okaże, ale z pewnością będzie pomocna w zrozumieniu słowackiej mentalności i ich zawiłej historii. Bo będziecie mieli okazję dowiedzieć się między innymi czy Słowacy są potomkami mitycznego króla Świętopełka. Kiedy Preszburg stał się Bratysławą i jaki interes miała w tym Praga. Na czym polegała słowacko-czeska „wojna o myślnik”. Wreszcie, jak w Europie Środkowej pozostać członkiem małego narodu prześladowanego przez widmo historycznych mitów i nadal utrzymać osobisty stosunek do własnej historii.
Fragmenty książki:
Jak w Europie Środkowej pozostać członkiem narodu, który prześladowany jest przez widmo historycznych mitów, i nadal utrzymać osobisty stosunek do własnej historii? Wierzę, że w przypadku Słowacji jedno z możliwych rozwiązań to przekonanie obywateli, że historia Słowacji jest po prostu zwyczajna. Potwierdzenie - co na gruncie historiografii praktykuje się zresztą od dawna - że Słowację dotknęły wszystkie elementy układanki tworzącej współczesną Europę: wędrówka ludów i chrześcijaństwo, budowanie gotyckich katedr i praca w kamieniołomach, niekończące się wojny, ale także humanizm, manufaktury i liberalizm, nacjonalizm i antyfaszyzm. Historiografia powinna ciągle przypominać, że historia narodów europejskich składa się z tych samych elementów, ułożonych w obrębie odmiennych struktur i w innym czasie. W tym tkwi podstawa i tajemnica różnorodności i pluralizmu Europy, a także jej „jedność w różnorodności” - w przeciwieństwie, na przykład, do Azji, która jest terminem na wskroś geograficznym. Takie podejście do historii równoprawnie ocenia podobieństwa i różnice, odrębne tożsamości i lokalną specyfikę. Co więcej, w ten sposób niszczy przestrzeń dla mitu, jego narodzin i życia, skoro postawą każdej mitologii jest kategoria wyłączności. [2]
Pewne zjawisko jest jednak powszechne nie tylko wśród Słowaków, lecz również wśród ich postkomunistycznych sąsiadów. Myślę o strachu przed najnowszą i aktualną historią oraz o braku rzeczowej refleksji nad społeczeństwem, które kilka lat temu legło w gruzach. Ucieczki w mitologię, umieszczone w szerokim paśmie od czasów wędrówki ludów do drugiej wojny światowej, są głośne i widoczne, ale mają pewną milczącą analogię w postaci niechęci do podjęcia głębszej refleksji nad erą komunistycznej dyktatury. Wykrywanie najbardziej kompromitujących przestępstw konkretnych postaci nie może zastąpić odpowiedzi na pytanie „Jak to się stało?” [3]
 |
Słowacy. Stulecie dłuższe niż sto latAutor: Ľubomír Lipták Tłumaczenie: Magdalena Bystrzak Wydawnictwo MCK Data polskiej premiery: 15.04.2019 Liczba stron: 332 |
|---|
Książkę w promocyjnej cenie możecie kupić tutaj: http://mck.krakow.pl/ksiegarnia/slowacy-stulecie-dluzsze-niz-sto-lat
Notka biograficzna
PhDr. Ľubomír Lipták, DrSc. (ur. 26.04.1930, Melčice, zm.20.10.2003, Bratysława)[4]
Ľubomír Lipták urodził się w rodzinie urzędnika i nauczycielki w roku 1930.
Maturę pisał w trenczyńskim gimnazjum, natomiast jego szkołą wyższą była Wysoka Szkoła Nauk Politycznych i Społecznych w Pradze (Vysoká škola politická a sociální v Prahe), na której wybrał dziennikarstwo i ekonomię.
W roku 1952 rozpoczął pracę w Instytucie Historii Słowackiej Akademii Nauk w Bratysławie (Historický ústav Slovenskej akadémie vied v Bratislave). W latach 1957 – 1971 pracował tam jako pracownik naukowy. W swojej pracy poświęcał się współczesnej historii Słowacji o bardzo szerokim zakresie tematycznym. W pracach naukowych i historyczno-teoretycznych z sukcesem pokonał ideologiczne bariery marksistowskiej historiografii, przez co stał się historykiem europejskiego formatu. W latach normalizacji został zmuszony odejść ze Słowackiej Akademii Nauk, ponadto najpierw został na niego nałożony całkowity, a następnie częściowy, zakaz publikowania. W latach 1971 – 1990 pracował w Muzeum Historycznym Słowackiego Muzeum Narodowego (Historické múzeum Slovenského národného múzea), wówczas publikował pod pseudonimem Ján Michalec a od 1984 roku pod własnym nazwiskiem w czasopismach wydawanych przez muzeum. Po upadku komunizmu Lipták ponownie wrócił do Instytutu Historii Słowackiej Akademii Nauk, gdzie został współrealizatorem wielu zadań grantowych, międzynarodowych projektów badawczych oraz redaktorem naczelnym czasopisma „Historický časopis”. Na emeryturę odszedł w 1997 roku, zmarł 6 lat później.
Wyniki swojej pracy naukowej Lipták opublikował w postaci wielu monografii, syntez, monografii zbiorowych, badań naukowych, artykułów popularnonaukowych i esejów. Podczas swojej aktywnej czynności naukowej wykładał na wielu uniwersytetach, brał udział w konferencjach (także międzynarodowych), pisał do słowackich gazet oraz był częstym gościem w telewizji i radiu.
I na koniec, należy wspomnieć także o niemniej ważnej osobie, czyli o tłumaczce:
Magdalena Bystrzak - z urodzenia krakowianka, dzisiaj mieszkanka Bratysławy. Tłumaczka, publicystka, doktor nauk humanistycznych w zakresie literatury słowackiej, pracownik naukowy Instytutu Literatury Słowackiej Słowackiej Akademii Nauk. Absolwentka Uniwersytetu Karola w Pradze i Uniwersytetu Jagiellońskiego (studia słowacystyczne, specjalność literaturoznawstwo). Zajmuje się długim trwaniem romantyzmu w słowackiej kulturze międzywojennej i ówczesnymi sporami o model kultury narodowej.
Dziękuję Wydawnictwu Międzynarodowego Centrum Kultury za udostępnienie fragmentów książki i materiałów prasowych.
Więcej postów o literaturze słowackiej i książkach związanych ze Słowacją znajdziecie tutaj:
Jeśli spodobał Ci się mój wpis, to będzie mi miło, jeśli:
✦ zostawisz tu swój komentarz
✦ polajkujesz mój fanpage
✦ udostępnisz ten wpis swoim znajomym
Podczas pisania tego artykułu wykorzystałam następujące źródła:
[1] Słowacy. Stulecie dłuższe niż sto lat. W: Międzynarodowe Centrum Kultury. Artykuł dostępny online, wgląd 08.04.2019
[2] Lipták, Ľubomír: Słowacy. Stulecie dłuższe niż sto lat. tłum. Magdalena Bystrzak, Wydawnictwo MCK, Kraków 2019, s.312-313
[3] Tamże, s.314
[4] PhDr. Ľubomír Lipták DrSc. W: osobnosti.sk. Artykuł w języku słowackim dostępny online, wgląd 08.04.2019,przekład własny
Materiały prasowe dzięki uprzejmości MCK Kraków
Piękna okładka i bardzo ciekawie się zapowiada, z pewnością sięgnę!
OdpowiedzUsuń