Długo wyczekiwana premiera - „Rivers of Babylon” Petra Pišťanka wreszcie po polsku! [zapowiedź]

10 października w końcu doczekamy się premiery jednej z najbardziej kultowych słowackich powieści. Książkę „Rivers of Babylon” Petra Pišťanka w tłumaczeniu Olgi Stawińskiej wyda wydawnictwo Książkowe Klimaty.

Nie skłamię, pisząc, że to najdłużej wyczekiwana premiera ostatnich miesięcy, ponieważ pierwotnie powieść Petera Pišťanka miała się ukazać w listopadzie zeszłego roku. Na przeszkodzie stanął sam tekst, który do najłatwiejszych nie należy i dlatego prace redakcyjne się przeciągały. Niemniej, daje nam to nadzieję na naprawdę dopracowany tekst, co zdecydowanie powinno ułatwić jego recepcję.

Pisząc o trudnym tekście, mam na myśli przede wszystkim to, że Rivers of Babylon było pisane w formie strumienia świadomości, w oryginale brakuje wyraźnie zaznaczonych wypowiedzi poszczególnych postaci. Ponadto pewien kłopot mogą sprawiać realia lat 90 i gangsterski kapitalizm. O specyfice tamtych czasów pisał m.in. Martin M. Šimečka w swojej książce Słowacja. Dzieje obojętności:

Były to czasy zbiorowej neurozy, którą ilustrowało wycie alarmów samochodowych we dnie i w nocy. Bo w Słowacji dosłownie rządzili złodzieje, którzy ukradli mi cztery radia samochodowe, więc piątego już nie kupiłem. Policja praktycznie przestała istnieć i dziś ze zgrozą sobie wspominam, że często wypijałem w knajpie kilka piw, a potem siadałem do samochodu, będąc pewny, że żaden policjant mnie nie zatrzyma.
    Ja już zobojętniałem na zasady społeczne, bo praktycznie nikt się do nich nie stosował. Po bratysławskim deptaku demonstracyjnie jeździli mafiosi w luksusowych autach, dając do zrozumienia, że są parterem tej władzy, która usankcjonowała kradzież jako instrument polityki państwa i rozdawała przedsiębiorstwa państwowe swym wiernym druhom. [1]

Wyświetl ten post na Instagramie.

Post udostępniony przez goshka (@goshka84) Gru 28, 2018 o 3:47 PST

W porewolucyjnych nastrojach nie potrafią odnaleźć się zwykli ludzie ani tym bardziej byli agenci służby bezpieczeństwa. Są jednak i takie jednostki (choć zdecydowanie trudno nazwać je wybitnymi), które w zaskakujący i bezproblemowy sposób wpasowują się do zastałej, porewolucyjnej rzeczywistości i mnożą swoje bogactwo. I taki właśnie jest palacz w Hotelu Ambassador - Rácz [czyt. Rac], główny bohater powieści Pišťanka.

Na stronie wydawnictwa można przeczytać [2]:

Podobno ludzie „nawet śmierci się tak nie boją, jak tego, że im będzie zimno”. Podobno, kiedy nie wiadomo, co wolno, to wolno wszystko. Wie o tym Rácz – prymityw i cham, który właśnie został palaczem w Hotelu Ambassador. Rácz chce się dorobić, ale praca w kotłowni nie jest lekka. Żeby zmienić układ sił, któregoś dnia po prostu zakręca kurek. I tak następuje katastrofa. Bo Rácz chce wszystkiego i potrafi to sobie wziąć. Hotel w krótkim czasie staje się jego własnością.

Rivers of Babylon to rysowana grubą kreską powieść gangsterska, w której bohaterowie są bezkompromisowo paskudni, a język ostry i soczysty. Satyra na słowiański wczesny kapitalizm przeraża do dziś swoją proroczą wymową.

Rivers of Babylon na Słowacji i w świecie

Debiut literacki Petra Pišťanka Rivers of Babylon po raz pierwszy ukazała się w roku 1991 i od razu wywołała spore zainteresowanie czytelników i krytyków literackich. Powieść doczekała się kontynuacji, w 1994 roku ukazało się Rivers of Babylon 2 z podtytułem Drevená dedina (Drewniana wieś) a w 1999 roku powieści dopełniła trzecia część - Rivers of Babylon 3 z podtytułem Fredyho koniec (Koniec Frediego). Obie książki nawiązują do historii Rácza, ale sama postać Rácza pojawia się już bardzo rzadko. Uwaga skupia się na innych postaciach z pierwszej części, na  Fredim Špáršvajnie i Video-Urbanie. W międzyczasie w 1998 roku kina zdobyła filmowa wersja powieści, którą wyreżyserował Vladimír Balco.

W 2016 roku w Słowackim Teatrze Narodowym premierę miała także sztuka Rivers of Babylon oparta na powieści Pišťanka a wyreżyserowana przez Diego de Brea, z udziałem takich aktorów jak Milan Ondrík, Emil Horváth ml., Alexander Bárta, Diana Mórová i Dušan Taragel. Przedstawienie do dziś jest ciągle grane.

Rivers of Babylon w świadomości Słowaków istnieje już prawie 30 lat i od samego początku powieść cieszy się popularnością, która sprawia, że co kilka lat w księgarniach pojawiają się nowe wydania wszystkich trzech części (najnowsze wydanie pojawiło się w marcu 2019). Powieść w przekładzie ukazała się już między innymi w Chorwacji, Wielkiej Brytanii, Turcji, Francji, Serbii i nawet w Czechach. 10 października do grona państw, które doczekały się przekładu powieści Rivers of Babylon Petera Pišťanka dołączy także Polska.

Fragmenty

     Popiół z kotłowni już dawno wypłukał się ze skóry Rácza, a odciski na stopach zniknęły dzięki miękkim włoskim mokasynom czy kowbojkom z krokodylej i wężowej skóry. Rácz lubuje się w luźnych garniturach w stylu Policjantów z Miami. Skórzane kurtki – czarna, popielata, brązowa i bordowa – też są o kilka numerów za duże. Rácz ma szerokie ramiona. Włosy mu odrosły i zaczęły się kręcić. Postanowił je przyciąć, ale tylko z przodu i wokół dużych uszu. Nosi fryzurę na czeskiego metala. Niekiedy używa pomady i zaczesuje włosy gładko do tyłu. W lewym uchu ma kolczyk – niewielki brylant. Silvia go namówiła. Przekłuła Ráczowi ucho specjalnymi kleszczami, nawet nie bolało. Z czasem i jemu zaczęło się to podobać. Kolczyk w dyskretny sposób wskazuje na jego status majątkowy.

***

     „Jestem Rácz”, powiedział matce Lenki, starej ciekawskiej wiedźmie, której zresztą podarował bukiet kwiatów. Pięknych, choć nie było to już sto orchidei, które posłał poprzednim razem. Specjalnie dla rodziców Lenki założył długi czarny płaszcz i wąski biały szal. Kapelusz odwiesił na wieszak i przyjął zaproszenie na kawę. Siedział w fotelu i pił kawę dokładnie tak, jak nauczył go dziś rano kierownik restauracji. Talerzyk w lewej ręce, filiżanka w prawej. Wziął tylko jedno ciasteczko. Zamoczył je w kawie, tak jak to miał w zwyczaju robić z bułką przy śniadaniu. Jadł z zamkniętymi ustami i starał się jak najdelikatniej poruszać szczęką. Do tego pytania rodziców Lenki. Czym się zajmuje? Jest przedsiębiorcą. Rodzice kiwają głowami z uznaniem. Potem ojciec Lenki, typowy inteligencki darmozjad z brodą i w okularach, spytał: „Panie Rácz, jakie ma pan wykształcenie?”. Rácz odpowiedział, że jest absolwentem szkoły rolniczej. Ojciec Lenki dopytał: „Ma pan na myśli ekonomię?”. Rácz nie wiedział, co odpowiedzieć. „Tak”, odparł po chwili zastanowienia. Ojciec Lenki przytaknął, jakby wiedział o tym już od dawna i teraz chciał tylko potwierdzić. „W jakiej branży prowadzi pan interesy?”, spytał jeszcze. „Powiedzmy, że hotelowej”, odpowiedział Rácz. „To znaczy?”, spytała ciekawska jędza. Rácz wzruszył ramionami. Nie ma się czym chwalić. On, Rácz, chciałby kupić hotel „Ambassador”. I dom handlowy obok. „Zobaczymy”, powiedział i pociągnął łyk kawy, a po chwili wziął jeszcze jedno ciasteczko.

***

     On, Rácz, chce czegoś naprawdę luksusowego. Pieniądze nie stanowią problemu. Rácz ma ich dużo, choć oczywiście nie będzie nimi szastać. Ale za dobry samochód chętnie zapłaci przyzwoitą stawkę. Czy Urban mógłby mu pomóc?
     Urban się zastanawia. Może i mógłby: Khunt sprzedaje wspaniałe auto. Luksusową limuzynę. Jeśli Rácz chce, Urban może mu to załatwić.
     Rácz kiwa głową. Tak, chce. Jest jeszcze trzecia sprawa, osobista. Czy Urban mógłby jemu, Ráczowi, pożyczyć jakieś książki o sztuce, kulturze i tak dalej? On, Rácz, chciałby przeczytać coś o malarzach, pisarzach i takich tam. Tylko żeby nie było grube. On, Rácz, nie ma znowu jakoś bardzo dużo czasu. Tak że raczej coś w pigułce. Urban śmieje się w duchu. Jasne, on, Urban, coś dla niego znajdzie. Na pewno. Rácz mruczy z zadowoleniem. Ale żeby wrócić do najważniejszego: niech Urban nie planuje sobie niczego na jutro. Trzeba zacząć załatwiać różne rzeczy. Sprawdzić, jakie są możliwości kupienia hotelu „Ambassador”. Rácz milczy przez chwilę, po czym mówi:
     – A teraz wypijmy za to! Za wszystko!

	Rivers of Babylon Tytuł oryginalny: Rivers of Babylon Autor: Peter Pišťanek Tłumaczenie: Olga Stawińska Wydawnictwo Książkowe klimaty Data polskiej premiery: 10.10.2019

Książkę można zamówić na stronie wydawnictwa

Zaciekawieni? Zapraszam Was jeszcze do lektury mojej recenzji:

Notka biograficzna

 

Peter Pišťanek (ur. 28.04.1960, Devínska Nová Ves, zm. 22.03.2015, Bratysława)

Urodził się 28 kwietnia 1960 w Devínskej Novej Vsi. Studiował dramaturgię i scenopisarstwo w Wysokiej Szkole Sztuk Scenicznych w Bratysławie. Do 1988 nie potrafił sobie znaleźć miejsca, pracował m.in. jako strażnik parkingowy, mechanik czy robotnik w magazynie.  Po roku 1989 pracował w branży reklamowej, był współzałożycielem internetowego magazynu inZine, pracował przez pewien czas w telewizji. W latach 2005–2011 uczestniczył w tworzeniu programu radiowego, który prowadził z Soňą Müllerovą. Pracował również w firmie programistycznej. Był również jednym z założycieli zespołu Devínska Nová Vec.  W 2015 roku autor zadecydował o zakończeniu swojego życia. [3]

Peter Pišťanek zaczął publikować swoje teksty w czasopismach pod koniec lat osiemdziesiątych. W tym okresie rozwinęła się jego współpraca z innym słowackim prozaikiem Dušanem Taragelem. Wspólne opowiadania obu autorów publikowane najpierw w czasopismach, w 1999 zostały ujrzały światło dzienne w formie książkowej pod tytułem Sekerou a nožom. Po 1989 roku Pišťanek był pierwszym autorem, który wprowadził na literacki rynek nowy typ literatury, który oparty był na oryginalnym połączeniu gatunków „tradycyjnych” i peryferyjnych. W 1991 roku zadebiutował książką Rivers of Babylon, która została bardzo burzliwie przyjęta, przez wielu określona została jako ekscentryczna, czasem perwersyjna, powieść. [4]

Po sukcesie czytelniczym pierwszej książki, w 1994 roku ukazała się jej drugi tom Rivers of Babylon a w 1999 roku trzeci.  

Dzieła Petera Pišťanka:

• 1991 – Rivers of Babylon (powieść)
• 1993 – Mladý Dônč (zbiór nowel)
• 1994 – Rivers of Babylon 2 alebo Drevená dedina (powieść)
• 1995 – Skazky o Vladovi pre veľkých a malých (zbiór miniopowiadań)
• 1998 – Nové skazky o Vladovi pre malých i veľkých (zbiór miniopowiadań)
• 1999 – Sekerou a nožom (zbiórk opowiadań napisanych razem z Dušanem Taragelem)
• 1999 – Rivers of Babylon 3 alebo Fredyho koniec (powieść)
• 2002 – Posledné skazky o Vladovi (zbiór miniopowiadań)
• 2003 – Recepty z rodinného archívu (beletryzowane przepisy kucharskie)
• 2003 – Traktoristi a buzeranti (wybrana publicystyka)
• 2006 – Živý oheň z vína (faktograficzna książka o koniaku)
• 2014 – Neva (nowela)
• 2014 – Rukojemník - Lokomotívy v daždi (powieść)

Filmy nakręcone na podstawie książek Petera Pišťanka: 

• 1998 – Rivers of Babylon, reż. Vladimír Balco (na podstawie 1 częsci Rivers of Babylon)
• 2008 – Muzika, reż. Juraj Nvota (na podstawie opowiadania Muzika ze zbioru Mladý Dônč)

 

I na koniec, należy wspomnieć także o ważnej osobie, czyli o tłumaczce:

 

Olga Stawińska [5]

Urodzona w 1986 roku w Krakowie. Absolwentka słowacystyki, przerwana doktorantka na Wydziale Filologicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. Pisze i tłumaczy. Tłumaczenia prozy i poezji czeskiej i słowackiej (a także własne utwory prozatorskie i poetyckie) publikowała m.in w „Odrze”, „Ha!Arcie”, „Fa-Arcie”, „Ricie Baum”, „Czasie Kultury” i kilku zagranicznych gazetach. Na swoim koncie ma tłumaczenie powieści Peter Krištúfka Dom głuchego (sł. Dom hluchého).

Dziękuje wydawnictwu Książkowe Klimaty za udostępnienie fragmentów powieści.

 

Więcej postów o literaturze słowackiej i książkach związanych ze Słowacją znajdziecie tutaj:

Jeśli spodobał Ci się mój wpis, to będzie mi miło, jeśli:

✦ zostawisz tu swój komentarz

✦ polajkujesz mój fanpage 

✦ udostępnisz ten wpis swoim znajomym

 

---

Podczas pisania tego artykułu korzystałam z:
[1] Šimečka, Martin: Słowacja. Dzieje obojętności. tłum. Andrzej S. Jagodziński, Wydawnictwo Universitas, Kraków 2019, s.78
[2] Rivers of Babylon. W: ksiazkoweklimaty.pl. Artykuł dostępny online, dostęp 12.06.2019
[3] Peter Pišťanek. W: litcentrum.pl. Artykuł w j.słowackim dostępny online, dostęp 07.07.2019
[4] Peter Pišťanek. W: osobnosti.sk, Artykuł w j.słowackim dostępny online, dostęp 09.07.2019
[5] Olga Stawińska. W: goodreads.com. Artykuł dostępny online, dostęp 09.07.2019
Rivers of Babylon. W: snd.sk. Artykuł w j.słowackim dostępny online, dostęp 12.06.2019